I vecchi documenti non sono molto facili da tradurre,
essi si presentano in latino e non di rado in volgare, cioè nell'inflessione
dialettale del luogo riportata per iscritto. Come non bastasse gli antichi
notai o scribani del tempo, specialmente se l'atto era di poco conto, usavano
una serie di abbreviature per ridurre il documento e per far prima a scrivere
il tutto ma così facendo hanno complicato la vita dei genealogisti e degli
storici che devono interpretare le loro scritture. Fortunatamente queste
sigle per la maggior parte sono ripetitive e le principali sono così
riassunte nella tabella sottostante.
di Luca BERTOTTI
|
A
|
|
absque
admodum (molto)
admodum reverendus
administrator
advocatus
advocatus fiscalis
agrimensor
aliter
aliter
alias
alterius
ante meridiem
archipresbiter
Antonius
atque
auctoritas
auditor
augusti
autem
auxiliator
auxiliator maior
|
B
|
|
Baptista
|
C
|
|
con
con
quondam
contra
circa
cadaver
Camera (demanio)
Camera Apostolica
Camera Fiscalis
camerarius (cameriere)
cancellarius
canonicus
caporalis
capitula
capitale
caporalis
cappellanus
capitaliter bannitus
capitaneus
causidicus
coemeterium
circiter
civis
civitas
clausula
coadiutor
codicillum
communis
collegiata
collegium
collegiatus
commorans
commendator
compater (padrino)
compater, communiter
coniunx
Concilium
condicio
consiliarius
contrata (contrada)
correrius
in Christi nomine
Christus
circiter, compater
contrata
curatus
|
D
|
|
decembris
Domini Nostri
decembris
diocesis
dignissimus
dominium
dominus
dominus
Dominicus
dicitur
dictus
dominus
|
E
|
|
-ae, -oe
et
et
Ecclesia
oeconomus
egregius dominus
eiusdem
elapsus
emptio
eodem
Episcopalis
Episcopus, Episcopatus
Eques
eius
etiam
etiam
aetatis annorum
Excellens
Excellentissimus
|
F
|
|
filia
februarius
in filo
ad formam
frater
Franciscus
filius
filius
|
G
|
|
generalis
gratia
|
H
|
|
hora
habitator
habitator
huius loci
Hieronymus
honoratus, honestus
huius parochiae
haeres
|
I
|
|
Ianuarius (gennaio)
iuris consultus
idem
illustrissimus
illustris
illius
impedimentum
impedimentum
ab Incarnatione
indictio
infans
inferior
infrascriptus
infrascriptus
instrumentum
inter
investitura
inventarium
Ioannis
ipse
item
iuris utriusque consultus
iuris utriusque doctor
iugales (coniugi)
|
L
|
|
Laurentius
legitimus
legitimatus
locum tenens
|
M
|
|
magister
Maria
magnificus
magnificus
Magdalena
magister
massarius
mensis
Monasterium
monumentum
magister
(dies) martis (martedì)
martius (marzo)
multus
|
N
|
|
nunc
naturalis
a Nativitate
nobilis homo
non nominatus
nobilis dominus
novembris
nomine
nomen
notarius
nunc quondam
noster
nostra
nuncupatus (soprannom.)
nuncupativus (di testam.)
|
O
|
|
occasio
octobris
omne
omnes
officium
officialis
omnis
omnium
olim
omnis
|
P
|
|
patrinus
per
per
prae
pro
palatium
parochia, paroecia
parochialis, paroecialis
parochialis, paroecialis
prudens vir
paenitentia
perpetuus
perillustris (molto illustre)
post meridiem
praesens
in praesentia
primo
patrini, Patres
proximus praeteritus
propter
pariter
pater
praepositus
procurator
proprium
proprium
primus
pars
parochia sancti
proximus superior
praeteritus
praeteritus
praedictus
praedictus
|
Q
|
|
quondam
-que (a fine parola)
quod
quatenus
quod
quilibet
quod mortem
quattuor
|
R
|
|
reverendus dominus
reverendus
reverendissimus
rector
reliquit
relictus (vedovo)
reverendus frater
reverenda mater
reverenda mater soror
reverendissimus
reverendus pater
reverendus pater frater
reverendi
reverendi patres
reverendissimus
reverenda soror
rector
|
S
|
|
supra
sacramentum
sanctus
Sacrum Concilium Trid.
sepultus
septembris
serenissimus
signifer (alfiere)
Sancta Mater Ecclesia
solemniter
solitus
spectabilis
specialis
spectabilis
Sacri Romani I. Comes
Sacri Romani I. Princeps
strata, sancta
super, supra
supradictus
|
T
|
|
tunc
territorium
testes
testamentum
thesaurarius
testamentum
tantum
tamen
tenens (tenente)
tempore
terra
terra
tertiarius
tertius
tumulum, tumulatum
|
U
|
|
ut supra
uxor
|
V
|
|
videlicet
venerabilis
vespera, vespertinus
vicinia
vicarius
vicarius foraneus
vicarius perpetuus
vidua
viditor (fattore, revisore)
viduus
vulgariter (volgarmente)
|
X
|
|
Christus
decembris
Christoforus
Christus
|
|
|
bar, ber, bir, bor, bur
car, cer, cir, cor, cur
dar, der, dir, dor, dur
far, fer, fir, for, fur
gar, ger, gir, gor, gur
har, her, hir, hor, hur
lar, ler, lir, lor, lur
mar, mer, mir, mor, mur
nar, ner, nir, nor, nur
par, per, pir, por, pur
rar, rer, rir, ror, rur
sar, ser, sir, sor, sur
tar, ter, tir, tor, tur
var, ver, vir, vor, vur
zar, zer, zir, zor, zur
Segni di eccetera
|
|
A
|
|
aggiudante (aiutante)
agosto
agrimensore
alfiere
aliter (altrimenti)
appellato
arativa
archipresbitero (arciprete)
(a)uditore
|
B
|
|
braccia
Battista
barbero (barbiere, chirurgo)
beneficio
Benedetto, Benvenuto
buona memoria (defunto)
|
C
|
|
compadre, comadre
circa, contrada
caligario (calzolaio)
cancelliere
canonico
cansiliere (cancelliere)
capitan(i)o
capitale(econom.), caporale
capitolo
cappellano
cap(p)orale
casante
Cattarina
causidico
confess., comunic.,cresim.
campadre
cemeterio
cresimato
cimitero
comunicato, comadre
commissario
compagnia
compadre
confessato
confraternita
contadino, contado
corrente
compadre, comadre
carte (pagina), conte
curato
|
D
|
|
di, don
don
degnissimo
don
donna
detto
|
E
|
|
eccellentissimo
eccellente
|
F
|
|
figlio
famiglio
ferraro (ferraio)
felice memoria (defunto)
|
G
|
|
Giacomo
Giacomo
giorno
|
H
|
|
hora
honoratissimo
Hieronimo
honorato
|
I
|
|
Iacopo
giureconsulto
Ieronimo (Geronimo)
Illuminata
illustre
illustrissimo
illetterato
infrascritto
instrumento
iugali (sposi)
|
L
|
|
legittimo
legittimato
luglio, Lorenzo
luogotenente
|
M
|
|
madonna
madonna
magnifico
Magdalena
Malgarita (Margherita)
Massimo, Massimiliano
massaro
magnifico, Marco
madonna
medesimo
meritissimo
merzadro
Maria
moglie
miser (messere)
mastro
messer
madre
molto reverendo signor don
messer
madre suor
molto eccellente
molt'illustre
molto magnifico
|
N
|
|
nobile messer
nodaro (notaio)
novembre
|
O
|
|
ottobre
|
P
|
|
parrocchiale
presente
primo
podesteria
podestà
possidente
prossimo passato
padre
preposto (prevosto)
primicerio
|
Q
|
|
quondam
questa cura d'anime
quod mortem
questo
|
R
|
|
ragione
ragionato (ragioniere)
reverendo
rettore
reverendo
reverenda madre suor
rettore
reverendi, reverende
reverendissimo
reverendo signor, rev. suora
|
S
|
|
signor, signora
ser
Sua Altezza
sacramento
sargento (sergente)
sargento maggiore
Sua Altezza Serenissima
Sua Eccellenza
sepolto, separato
settembre
Sua Maestà Cesarea
Sua Maestà Imp.Regia Apo.
signori
suddetto
|
U
|
|
uditore
|
V
|
|
venerabile, venerando
vicario
vicario foraneo
vicario generale
vicario perpetuo
vignata
|
X
|
|
dicembre
Cristoforo
Cristina
Cristo
Cristoforo
|
Z
|
|
Zoan (Giovanni)
|
|